Beweegt jouw kindje heel veel in zijn slaap?
Draait die alle kanten op, zoals een helikopter?
Kreeg je misschien wel eens een mep (of 4) in je gezicht tijdens het slapen?
Dan is je kindje mogelijks een rusteloze slaper…
In deze blogpost ga ik dieper in op alle mogelijke info die ik kon vinden over rusteloos slapen. Als jij een kindje hebt dat veel beweegt tijdens het slapen, dan is deze post voor jou!
Ik pluisde door de literatuur over dit onderwerp en besefte al snel dat er heel veel info voor handen is over rusteloos slapen. Het is belangrijk om te weten dat elk kind wel eens rusteloos slaapt en dat dit niet per se hoeft te wijzen op een probleem. Ik ga in deze blog in op zowel de normale varianten van rusteloos slapen, als de gevallen die meer aandacht vragen.
1. Tijdelijk rusteloos slapen
Veel baby’s en jonge kinderen gaan door perioden van rusteloos slapen. Dit kan allerhande oorzaken hebben. Baby’s die leren rollen, kruipen of stappen kunnen bv. tijdelijk onrustiger slapen. Ze oefenen hun nieuwe kunstjes soms tijdens de nacht in of hebben gewoon veel extra prikkels te verwerken. Tijdens perioden van grote ontwikkeling zien we vaker rusteloos slapen. Dit is echter altijd tijdelijk en gaat na maximaal enkele weken weer voorbij.
Hetzelfde geldt voor stressvolle perioden bij jonge kinderen. Een verhuis, nieuwe schoolstart, start in de opvang, drukke dagen, een scheiding, een overlijden in de familie,… elk van dergelijke gebeurtenissen kunnen zorgen voor tijdelijk onrustiger slapen, zoals meer bewegingen en vaker ontwaken.
2. Eigenheid van het kind
Het activiteitsniveau van je kindje is een temperamentstrek. Sommige kinderen zijn actiever dan anderen en dit weerspiegelt zich ook tijdens het slapen. Beweegt je kindje veel, maar zie je geen onderliggende oorzaak hiervoor (zie verder)? Is je kindje van nature uit erg actief? Dan kan het zijn dat zij ook actiever zijn tijdens het slapen. Dit wordt vaak beter met het ouder worden.
3. Prikkelbehoeften
Een andere niet te onderschatten impact op het slapen van een kind, is die van prikkels. Sommige kinderen zijn erg gevoelig voor over- of onderprikkeling. De prikkels die zij te verwerken krijgen tijdens de dag, kunnen een impact hebben op het slapen. Merk jij bijvoorbeeld dat je kindje soms wel, soms niet rusteloos slaapt? Misschien heeft dit wel te maken met de prikkelinput.
Over- en onderprikkeling zijn op het zicht moeilijk te onderscheiden. Zo kan een kindje wegdromen en kan dit een teken zijn van zowel over- als onderprikkeling. Om te weten of je kindje over- of onderprikkeld is, kijk je best naar de omgeving. Verder is het ook belangrijk om je kindje gewoon goed te kennen, zodat je kan inschatten wat er nodig is.
Heb jij een vermoeden dat prikkels een impact hebben op het slapen bij jouw kind? Dan kan je volgende dingen eens proberen:
– Drukke dagen afwisselen met rust-dagen of enkel uitstapjes maken die maar een halve dag duren
– Tijdens de dag enkele momentjes van ontprikkeling inlassen. Denk aan: schommelen, je evenwicht zoeken, ondersteboven hangen, trekken en sleuren met spullen, iets zwaars duwen, trampoline springen, een wandeling buiten, samen koken… Ken je kindje en experimenteer!
– Bouw een ‘rust’ moment in midden in de dag. Samen even een boekje lezen, iets maken, tekenen, met je handen bezig zijn, een luisterverhaal luisteren,… kan helpen om de dag te breken en weer beter in staat zijn om te reguleren.
– Een moment van ontprikkelen voor het slapen gaan: nog een rondje gaan lopen rond het huis, een fietstochtje, een wandeling, een spring-feest op bed, een kussengevecht, hard knijpende knuffels met grote knuffelberen… het kan allemaal helpen om met meer rust te gaan slapen.
Kinderen hebben baat bij een variatie aan prikkels doorheen de dag en veel daglicht. Dit kan een positieve impact hebben op slaap.
4. Medische oorzaken voor rusteloos slapen
Als je het gevoel hebt dat jouw kind wel erg beweeglijk is tijdens het slapen en dat dit vervolgens de slaapkwaliteit verstoort (je merkt een impact op je kindje overdag), dan kan het de moeite zijn om dit te bespreken met je arts of vertrouwde zorgverlener.
Deze signalen (elk op zich) kunnen, in combinatie met rusteloos slapen, de moeite zijn om te melden en bespreken:
– Je kind is futloos, moe en lijkt steeds vermoeid
– Je kind heeft uitgesproken donkere kringen onder de ogen
– Je kind is hyperactief gedurende de dag en komt moeilijk tot rust
– Je (ouder) kind kan zich niet concentreren
– Je (ouder) kind is heel erg impulsief
– Je kind slaapt en ademt met open mond
– Er zijn pauzes in de ademhaling van je slapende kind, je kind snakt naar adem tijdens het slapen
– Je kind heeft rusteloze benen/ stampt veel met de benen bij het inslapen
– Je kind heeft verteringsproblemen
– Je kind behaalt de minimale ontwikkelingsmijlpalen niet
– Je kind is heel snel buiten adem
– Je kind valt heel moeilijk in slaap en/of is uren wakker tijdens de nacht (en dit voor een lange periode)
Vooral een ijzertekort en ademhalingsgerelateerde slaapstoornissen worden veelvuldig in verband gebracht met rusteloos slapen. Als je een vermoeden hebt dat jouw kindje last heeft van deze slaapverstoorders, dan win je best advies in bij bv. een huisarts, pediater, NKO-arts of een slaapcentrum. Zij kunnen, in overleg met jou, inschatten of er reden is tot verder onderzoek.
5. ‘Rusteloze Slaap-stoornis’
In Engelstalige literatuur wordt gesproken over ‘Restless Sleep Disorder’ wanneer er sprake is van veelvuldig bewegen tijdens het slapen en andere oorzaken hiervoor uitgesloten werden. Belangrijk om weten is dat deze diagnose officieel pas gesteld wordt vanaf 6 jaar en deze beschrijving relatief nieuw is. Voor jonge kinderen zou er nog meer onderzoek nodig zijn om te bepalen wanneer we kunnen spreken van dergelijke stoornis.
Bovendien gaat het hier over extreem veel bewegen tijdens de nacht en dit gedurende een lange periode: minimaal 5 (grote) bewegingen per uur gedurende de hele nacht en dit voor minimaal 3 maanden lang. De stoornis zou vaker samen voorkomen met een ijzertekort, bij kinderen met parasomnie (bv. nachtangsten) en bij ADHD.
Als je dit herkent, neem je best ook contact op met je zorgverlener.
IMPACT OP HET SLAPEN VAN DE OUDERS
Tot slot ga ik graag nog even in op hoe je zelf kan zorgen voor voldoende slaap met een rusteloze slaper. Wanneer de rusteloosheid heel excessief is, dan doe je er uiteraard goed aan om hiermee verder te gaan en de onderliggende oorzaak uit te sluiten. Laat dat altijd je eerste stap zijn.
Verder is dit nog goed om weten:
We slapen het diepst tijdens de start van de nacht. Dat geldt zowel voor volwassenen als voor kinderen. De kans is dus groter dat een kind rusteloos zal slapen wanneer de ochtend nadert, of in de tweede helft van de nacht. Op dat moment is de slaapdruk al flink afgenomen en wordt er mogelijks gedroomd. In deze fase zien we dus op zich al vaker beweging tijdens het slapen. Met deze kennis in het achterhoofd, kan het helpen om af en toe wat vroeger mee te gaan slapen met je kindje (in geval je bv. samen slaapt en je kindje je wakker houdt later in de nacht). Op die manier heb je al zeker enkele diepe slaapuren mee.
Je kan ook, in geval je samen slaapt, overwegen om een ander slaapoppervlak te voorzien voor je kindje. Denk bv. aan een aparte matras of een bedje op de kamer in plaats van het delen van het bed samen. Op die manier kan je nabijheid bieden, zonder wakker gemept te worden 😉. Is je kindje nog erg jong (onder 2 jaar oud)? Vermijd dan het gebruik van kussens of dekens als barrière tussen jou en je kind. Dit is niet veilig.
Slaapt je kindje alleen? Wees dan extra aandachtig voor een veilige slaapomgeving. Kies bv. voor een laag peuterbed of vloerbed, veranker meubelen in de kamer en houd een spijlenbed vrij van kussens, bumpers en andere losse voorwerpen (dit advies geldt altijd, maar is zeker ook belangrijk voor een rusteloze slaper). Geraakt je kindje verstrikt in de spijlen of heb je bang dat het zich pijn doet? Overweeg het bedje dan van de muur weg te zetten (minder kans op stoten) of kies voor een vloerbed (matras op de grond in combinatie met een babyproof kamer).
Hopelijk brengen deze tips je veel rust en vertrouwen om mee aan de slag te gaan.
Liefs
Hanne
BRONNEN
Cameli, N.; Beatrice, A.; Colacino Cinnante, E.M.; Gullace, C.; Lentini, G.; Occhipinti, S.; Ferri, R.; Bruni, O. Restless Sleep Disorder and the Role of Iron in Other Sleep-Related Movement Disorders and ADHD. Clinical and Translational Neuroscience. 2023, 7, 18.
DelRosso, L. M., Ferri, R., Allen, R. P., Bruni, O., Garcia-Borreguero, D., Kotagal, S., Owens, J. A., Peirano, P., Simakajornboon, N., & Picchietti, D. L. (2020). Consensus diagnostic criteria for a newly defined pediatric sleep disorder: restless sleep disorder (RSD). Sleep Medicine, 75, 335–340.
DelRosso, L. M., Picchietti, D. L., Spruyt, K., Bruni, O., Garcia-Borreguero, D., Kotagal, S., Owens, J. A., Simakajornboon, N., & Ferri, R. (2021). Restless sleep in children: A systematic review. Sleep Medicine Reviews, 56, 101406.
Giambersio, D., Marzulli, L., Margari, L., Matera, E., Nobili, L., De Grandis, E., Cordani, R., Barbieri, A., Peschechera, A., Margari, A., & Petruzzelli, M. G. (2023). Correlations between Sleep Features and Iron Status in Children with Neurodevelopmental Disorders: A Cross-Sectional Study. Journal of Clinical Medicine, 12(15), 4949.
Peirano, P., Algarin, C., Chamorro, R., Manconi, M., Lozoff, B., & Ferri, R. (2012). Iron deficiency anemia in infancy exerts long-term effects on the tibialis anterior motor activity during sleep in childhood. Sleep Medicine, 13(8), 1006–1012.
