Gisteren was hier zo’n dag… We hielpen een mama uit de buurt uit de nood, waardoor er onverwachts twee vriendjes kwamen spelen. Een leuke voormiddag, maar ook veel interacties en prikkels om te navigeren voor mijn gevoelig kindje. Elke kleine frustratie bracht hem daarna tot ontploffing. Ik bood een dutje aan en we gingen nog even naar een parkje om wat te bewegen en fietsen in de namiddag. Tot we daar aankwamen en bleek dat ik zijn schoenen vergeten was. Ja, ‘moeder van het jaar’, ben ik, inderdaad. Het was te koud en nat voor op sokken (ja, dat mocht bij, maar wou hij dus niet). Insert: een giga huilbui en het onvermogen om te aanvaarden dat we maar twee opties hadden: terug naar huis of op sokken. Geen van beide opties stonden mijn kindje aan. En ik, ik ging niet oplossen. Want ik voelde in deze situatie, dat er wel wat spanning uit zijn lijfje moest. De feestdagen en de overwachte wending in de voormiddag hadden hem behoorlijke geactiveerd. En dus was het tijd om er gewoon te ‘zijn’. Hij huilde en was boos, verdrietig en gefrustreerd. Het kwam er allemaal uit. Daarna kon hij toch vertellen: ‘ik wil gewoon naar huis. Kunnen we later deze week terugkomen?’
Dit soort huilen, waarbij we het gewoon toelaten omdat we denken dat er spanning uit het lijfje moet, noemen we ook wel ‘ontladend huilen’. Ik krijg er de laatste tijd steeds vaker vragen rond en zie steeds meer slaapcoaches de theorie errond gebruiken en toepassen in de context van zogenaamde milde slaaptraining voor het verbeteren van slaap.
Maar hoe zit het nu net met huilen en slapen? Kan het ontspanning brengen? Moeten we altijd ruimte maken voor die tranen? En wat zegt de wetenschap hierover? Ik vertel het je in deze blogpost.
Wat is ontladend huilen?
Het idee van ontladend huilen komt oorspronkelijk van het Aware Parenting-gedachtegoed, dat onder invloed van ontwikkelingspsychologe Aletha Solter een grote aanhang kreeg bij opvoedingsprofessionals. Volgens deze visie is huilen een manier voor jonge kinderen om spanning los te laten. Het idee is dat we kinderen niet actief moeten stoppen met huilen, maar hen juist de ruimte moeten geven om hun verhaal te vertellen door middel van huilen.
Het concept van ontladen is niet nieuw. Het werd in de jaren ’80 (William Frey, 1985) ondersteund door wetenschappelijke studies die aangaven dat tranen een rol zouden spelen in het loslaten van cortisol (het stresshormoon). Volgens deze theorie zou huilen fysiek en emotioneel ontlading van spanning kunnen bevorderen.
Maar vandaag de dag weten we dat deze theorie inmiddels verouderd is. Ons stress-systeem laat geen cortisol los via tranen, maar werkt via een negatieve feedback loop: er is een prikkel die ons stress-systeem in werking stelt (bv. bij gevaar of een emotionele gebeurtenis) waardoor ons lichaam geactiveerd wordt (bv. via een versnelde hartslag, het aanmaken van cortisol en- heel vaak bij jonge kinderen- huilen) en wanneer de oorzaak van de activatie verdwenen is (bv. de ouder pakt het kindje op, het gevaar is geweken,…) dan krijgt het lichaam het signaal dat de activatie stop mag worden gezet (er wordt geen cortisol meer aangemaakt, de hartslag gaat naar een normaal niveau, het huilen stopt,…). Het idee dat tranen dus rechtstreeks spanning lossen, is niet zo duidelijk onderbouwd.
Wat zegt de wetenschap?
Het is niet zo duidelijk in hoeverre huilen al dan niet voor opluchting en ontspanning kan zorgen. Dit blijkt voornamelijk afhankelijk van de concept. Het concept van ontladend huilen bij jonge kinderen zien we niet terug in onderzoeken.
Er zijn echter wel verschillende onderzoeken (weliswaar met volwassenen als onderzoeksobject!) die op zoek gaan naar antwoorden op waarom mensen huilen en wat de functie is van tranen. In tegenstelling tot de vroege theorieën die suggereerden dat huilen direct cortisol uit ons lichaam zou verwijderen, is het nu duidelijker dat huilen vooral werkt als een sociaal signaal. Huilen helpt om verbinding te maken, steun te zoeken en emoties te reguleren, wat helpt om stress te verminderen. Verder concluderen deze onderzoeken ook dat of huilen al dan niet oplucht, afhankelijk is van hoe de persoon zelf naar het huilen kijkt. Met andere woorden: als jij gelooft dat huilen zal opluchten, dan is de kans groot dat je je ook effectief opgelucht voelt na een huilbui. Ook de context speelt een rol. Hoe reageren anderen op het huilen? Indien de ander dit gepast vindt en de situatie passend is bij een huilbui, is de kans groter dat deze voor opluchting zal zorgen.
Een onderzoeksreview uit 2023 vat de functie van huilen als volgt samen: ‘huilen bevordert sociale connecties’.
Bij jonge kinderen trekt huilen vooral de aandacht van ouders en andere verzorgers, waardoor het kind zich ondersteund en veilig voelt wanneer er een gepaste reactie komt. Dit staat lijnrecht tegenover het idee dat je een jong kind zou kunnen brengen tot ontspanning door alleen in een bedje te huilen of je te weerhouden van een reactie.
Wat betekent dit voor jou als ouder?
Als ouder kan het idee van ontladend huilen zeker geruststellend zijn. Het kan de druk wegnemen om elke huil te moeten ontcijferen of om elk moment van verdriet onmiddellijk te willen stoppen. Het idee dat je kind zelf spanning kan loslaten door huilen kan je helpen om het huilen minder persoonlijk te nemen en het te zien als een natuurlijk proces.
Maar betekent dit dan dat we helemaal niets moeten doen wanneer onze kinderen huilen? Of moeten we ze zelfs met rust laten als ze huilen voor het slapengaan?
Absoluut niet.
Je kindje helpen kalmeren is essentieel wanneer we emotieregulatie willen ondersteunen. Het is dus belangrijk om te beseffen dat we als ouders- waar mogelijk – aandachtig moeten blijven voor de behoeften van ons kind. Dit betekent dat het mogelijk is om ruimte te geven aan huilen wanneer het passend lijkt (bv. na een intens drukke dag of nieuwe gebeurtenis zoals een start in de opvang), zonder ervan uit te gaan dat het ‘mogen huilen’ alles is wat je kindje nodig heeft om ontspannen te gaan slapen. Zaken zoals wiegen, beweging en zuigen/voeden zijn voor jonge kinderen ontwikkelingspsychologisch en (neuro)biologisch heel gepaste manieren om rust te vinden. Het idee dat deze ‘slaapassociaties’ bepaalde emoties zouden onderdrukken past niet in een ontwikkelingsgericht perspectief op slaap.
Het belang van co-regulatie
Co-regulatie betekent dat je, als ouder, je kindje helpt om zijn of haar emoties te reguleren. In plaats van je kindje direct te sussen en emoties te willen stoppen, kan je aanwezig zijn en actief luisteren naar de signalen van je kindje. Zo geef je je kind de ruimte om gevoelens te uiten, maar ben je ook beschikbaar om geruststelling te bieden op andere manieren.
Wanneer je echter overtuigd bent dat tranen eruit ‘moeten’ komen en je enkel focust op het ontladen via huilen (om bv. te komen tot beter slapen), lopen we het risico dat we heel wat signalen missen en ons kindje in de war brengen. Je kindje communiceert een nood via het huilen -zij het vragen om een voeding, knuffel, gevoelens uiten, iets vertellen, of de nood aan hulp om te kalmeren- en het weerhouden van actieve troost kan dan potentieel averechts werken. Het kan je kindje nog meer activeren of verwarren omdat je meer in je hoofd zit, in plaats van af te stemmen op jouw kindje in het unieke moment.
Ga dus steeds kijken wat je kindje nodig heeft en sluit niks uit (je hoeft dus geen voeding of wiegsessie te weigeren om je kindje te laten ontspannen, integendeel). Tranen die eruit moeten, vinden bij emotioneel beschikbare ouders altijd hun uitweg. Bovendien worden zaken zoals beweging en zuigen/melkvoeding biologisch gezien in verband gebracht met het bevorderen van ontspanning en slapen bij jonge kinderen.
Hoewel het dus belangrijk is om ruimte te geven voor huilen, is het niet noodzakelijk om je kind te laten huilen voor het slapengaan om spanning los te laten. Er is namelijk geen wetenschappelijk bewijs dat huilen voor het slapen noodzakelijkerwijs het slapen verbetert. In feite kan het zelfs contraproductief zijn als het huilen onterecht wordt genegeerd, waardoor je kindje zich onveilig of onbegrepen kan voelen.
Het is dus belangrijk om een balans te vinden tussen ruimte te geven voor het verwerken van emoties en tegelijkertijd gebruik te maken van andere technieken zoals voeden, wiegen, zingen of aanraking om je kindje te helpen ontspannen. Ieder kind is uniek en iedere dag brengt andere prikkels met zich mee. Het is dus heel logisch dat een kindje de ene dag meer hulp nodig heeft dan de andere en de ene dag baat heeft bij even huilen in je armen, terwijl dit de andere dag gewoon niet aan de orde is.
Het belangrijkste is dat je bewust aanwezig bent, zodat je kindje zich ondersteund voelt. Dit kan helpen om stress te verminderen en een diepere band te creëren tussen ouder en kind. En het is die emotionele beschikbaarheid bij ouders, die in de wetenschap dan weer wel in verband gebracht wordt met beter slapen (zoals minder vaak ontwaken).
Ontladen van spanning
Om slapen te optimaliseren en je kindje goed te ondersteunen, is het belangrijk om niet alleen te reageren op huilen, maar om waar mogelijk voorkomend te handelen. Let op signalen van spanning of overprikkeling tijdens de dag, zodat je een moeilijke bedtijd kunt voorkomen. Dit kan door herkenbare routines te gebruiken (een vast slaapritueel is een must), rust en fysieke nabijheid, maar ook door overdag voldoende in te zetten op zaken zoals beweging, tijd buiten, ruimte voor grote emoties, spel en speelsheid. Ook activiteiten zoals dansen of zelfs schudden (‘shaking’) worden in verband gebracht met meer ontspanning. Er zijn dus veel verschillende manieren om spanning los te laten, en huilen is slechts één daarvan.
Ga vooral op zoek naar wat je kindje tot rust brengt of hoe jij zelf meer rust kan brengen in je eigen lichaam. Ontspanning (en dat is niet per definitie gelijk aan kalmte) is namelijk besmettelijk, ook bij bedtijd!
Conclusie
Het idee van ontladend huilen biedt waardevolle inzichten in de manier waarop kinderen spanning kunnen loslaten. Huilen is een manier voor kinderen om emoties te uiten, maar het is niet de enige manier om spanning te verminderen.
Als ouder is het belangrijk om je kindje de ruimte te geven om emoties te uiten, maar tegelijkertijd aanwezig te zijn en te co-reguleren. Dit kan door actief te luisteren, je kindje te troosten, te wiegen, een voeding aan te bieden en ook overdag in te zetten op liefdevolle nabijheid en ontspanning.
Vergeet niet: er is geen “one-size-fits-all” benadering als het gaat om huilen (of slapen). Iedere situatie is uniek, en jouw liefdevolle aanwezigheid en begeleiding is het belangrijkste ingrediënt voor het welzijn en slapen van je kindje.
Wil je graag beter begrijpen hoe jouw kindje spanning opbouwt en weer kan loslaten? Wil je inzicht krijgen in welke activiteiten en regulatietechnieken een positieve invloed kunnen hebben op bedtijd?
Check dan zeker mijn cursus ‘Temperament en Slaap’ en ontdek hoe authentieke co-regulatie kan leiden tot meer rust bij het slapen.
Met code ‘Temperament15’ krijg je nog 15% korting tot vrijdag 20 december.
Liefs
Hanne
Met dank aan de inspirerende posts van Tessa Bouâli bij @van_buik_naar_schoot over ontladend huilen en controlepatronen.
Bronnen:
Bylsma, L. M., Gračanin, A., & Vingerhoets, A. J. J. M. (2020). A clinical practice review of crying research. Psychotherapy, 58(1), 133–149.
Jian, N., & Teti, D. M. (2016). Emotional availability at bedtime, infant temperament, and infant sleep development from one to six months. Sleep Medicine, 23, 49–58.
Zickfeld, J. H., & Wróbel, M. (2023). Emotional tears as social motivators: When and how tearing up motivates social support. Social and Personality Psychology Compass, 18(1).
Ríos-Rodríguez, M. L., Rosales, C., Hernández, B., & Lorenzo, M. (2024). Benefits for emotional regulation of contact with nature: a systematic review. Frontiers in Psychology, 15.
Gracanin, A., Bylsma, L. M., & Vingerhoets, A. J. J. M. (2014). Is crying a self-soothing behavior? Frontiers in Psychology, 5.
Fosha, D., Siegel, D. J., & Solomon, M. F. (2009). The healing power of emotion : affective neuroscience, development, & clinical practice.
St James-Roberts, I., Alvarez, M., Csipke, E., Abramsky, T., Goodwin, J., & Sorgenfrei, E. (2006). Infant crying and sleeping in London, Copenhagen and when parents adopt a “Proximal” form of care. PEDIATRICS, 117(6), e1146–e1155.
Bylsma, L. M., Gračanin, A., & Vingerhoets, A. J. J. M. (2018). The neurobiology of human crying. Clinical Autonomic Research, 29(1), 63–73.
Ohmura, N., Okuma, L., Truzzi, A., Shinozuka, K., Saito, A., Yokota, S., Bizzego, A., Miyazawa, E., Shimizu, M., Esposito, G., & Kuroda, K. O. (2022). A method to soothe and promote sleep in crying infants utilizing the transport response. Current Biology, 32(20), 4521-4529.e4.
